Ακράτεια ούρων

Τι είναι ακράτεια των ούρων; Είναι όλες οι ακράτειες ίδιες;

Ακράτεια των ούρων ονομάζεται η ακούσια αποβολή ούρων, όταν δηλαδή χάνουμε ούρα χωρίς να το θέλουμε. Είναι μια δυσάρεστη κατάσταση, η οποία απασχολεί κυρίως γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και νεότερες γυναίκες και άντρες, ιδιαίτερα μετά από χειρουργεία για τον καρκίνο του προστάτη (ριζική προστατεκτομή). Εκτός από το προφανές πρόβλημα της συχνής ύγρανσης των εσωρούχων, τη χρήση διαφόρων βοηθημάτων, όπως πάνες ή σερβιέτες, η ακράτεια ούρων επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των πασχόντων, οδηγώντας τους ακόμη και σε κοινωνική απόσυρση και κατάθλιψη. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως η ακράτεια ούρων δεν είναι φυσιολογικό φαινόμενο σε καμία περίπτωση και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια του ουρολόγου σας. Πρέπει, όμως, να ξεκαθαριστεί, πως η ακράτεια ούρων πολύ σπάνια είναι επείγον περιστατικό.

Είναι εύκολο να καταλάβουμε εάν έχουμε ακράτεια ούρων. Χρειάζεται μόνο να απαντήσουμε σε μια πολύ απλή ερώτηση:

«Χάνετε ούρα χωρίς να το θέλετε;»

Εάν η απάντηση είναι ΝΑΙ, τότε μια επίσκεψη στον ουρολόγο σας είναι χρήσιμη για να πάρετε τις απαραίτητες συμβουλές.

Επίσης, δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διακρίνετε το είδος της ακράτειας που έχετε, μιας και δεν έχουν όλες οι ακράτειες ούρων την ίδια συμπεριφορά. Συνεπώς:

• εάν χάνετε ούρα όταν βήχετε, φτερνίζεστε, σηκώνετε βάρη, αλλάζετε θέση, γυμνάζεστε και γενικότερα σε οποιαδήποτε άσκηση, τότε έχετε ακράτεια προσπάθειας
• εάν χάνετε ούρα επειδή το αίσθημα της ούρησης είναι ξαφνικό, έντονο, δυσάρεστο και δεν προλαβαίνετε να πάτε στην τουαλέτα, τότε έχετε επιτακτική ακράτεια
• εάν συμβαίνουν και τα δύο παραπάνω, τότε έχετε μικτή ακράτεια ούρων και με το γιατρό σας θα εντοπίσετε την πιο ενοχλητική μορφή
• η ακράτεια ούρων από υπερχείλιση είναι μια από τις λίγες περιπτώσεις, που η ακράτεια είναι επείγον περιστατικό. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να έχουμε βλάβη και των νεφρών, επειδή τα ούρα παλινδρομούν προς τα πάνω και το αποτέλεσμα είναι η νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό θα γίνει, όταν έχουμε χρόνια και χωρίς πόνο αδυναμία ούρησης (επίσχεση ούρων), η οποία δε γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή, λόγω μειωμένης αίσθησης ότι η ουροδόχος κύστη γεμίζει, αλλά κυρίως λόγω ελλιπούς παρακολούθησης από ουρολόγο. Σκεφτείτε για αντιστοιχία, μια γεμάτη μπανιέρα η οποία συνεχίζει να γεμίζει από μια διαρκώς ανοιχτή βρύση (όπου μπανιέρα η ουροδόχος κύστη, όπου βρύση οι νεφροί). Η κατάσταση αυτή είναι πιο συχνή στους άντρες λόγω παραμελημένης υπερπλασίας προστάτη.

Θα πρέπει να διαχωρίσουμε τις περιπτώσεις των ασθενών που μπορεί να έχουν ακράτεια ούρων και ταυτόχρονα ιστορικό με κάποιο νευρολογικό νόσημα (πχ πολλαπλή σκλήρυνση ή ν. Parkinson). Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο κέντρο Νευρο-ουρολογίας.

Τι μπορώ να κάνω για να μην έχω ακράτεια ούρων;

Η χρήση οποιαδήποτε μορφής πάνας ή σερβιέτας μπορεί να προσφέρει ασφάλεια και να καλύπτει τα επεισόδια ακράτειας, δεν είναι όμως θεραπεία και δε θεωρείται αποδεκτή ως αντιμετώπιση της ακράτειας. Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση είναι αλλαγή του τρόπου ζωής, οι αλλαγές των συνηθειών της καθημερινότητας.

• εάν έχουμε παραπάνω κιλά, η απώλεια βάρους βοηθά σημαντικά στον περιορισμό των επεισοδίων ακράτειας
• ρυθμίζουμε την κατανάλωση υγρών, ώστε να μη γίνεται κατάχρηση
• αποφεύγουμε διουρητικές ουσίες, όπως ο καφές, το αλκοόλ ή τα αναψυκτικά, αλλά και τα πικάντικα φαγητά
• αν λαμβάνουμε διουρητικά φάρμακα, μπορεί να αλλάξει η ώρα και η δοσολογία τους, σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό μας
• προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε την ουροδόχο κύστη μας, ώστε να προγραμματίζουμε την ούρηση πριν το αίσθημα γίνει δυσάρεστο και επείγον
• ρυθμίζουμε τις συνήθειες του εντέρου (δυσκοιλιότητα ή διάρροιες), σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό μας
• μπορούμε να γυμνάσουμε τους πυελικούς μύες (είναι αυτοί ανάμεσα στα πόδια μας), με τη βοήθεια ειδικού φυσιοθεραπευτή ή φυσιάτρου.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποδειχτούν ευεργετικά και αποτελεσματικά ενάντια στην ακράτεια των ούρων, αλλά θα πρέπει να γίνουν αφού πρώτα συμβουλευτείτε τον ουρολόγο σας, ώστε να σας κατευθύνει.

Ένα χρήσιμο εργαλείο για την εκτίμηση της σοβαρότητας της ακράτειας είναι το ερωτηματολόγιο ICIQ-SF, το οποίο μπορείτε να το συμπληρώσετε και να το δείξετε στο γιατρό σας (Παραπομπή 1).

Υπάρχει θεραπεία για την ακράτεια των ούρων; Φάρμακα ή χειρουργείο;

Σε περίπτωση που η αλλαγή του τρόπου ζωής δεν είναι αποτελεσματική για τη μείωση ή εξαφάνιση της ακράτειας, τότε θα πρέπει να προχωρήσετε στην ενδεδειγμένη θεραπεία, ανάλογα με τον τύπο της ακράτειας ούρων που έχετε.

• Εάν έχετε ακράτεια προσπάθειας, τότε κατά κανόνα η θεραπεία σας είναι χειρουργική. Η φαρμακευτική θεραπεία με δουλοξετίνη ή αντίστοιχα σκευάσματα, θεωρείται μειωμένης αποτελεσματικότητας, έχει υψηλά ποσοστά παρενεργειών και θα πρέπει να δίνεται, μόνο εφόσον δεν επιθυμείτε κάποια άλλη παρέμβαση, με πολύ στενή παρακολούθηση από το γιατρό σας και για πεπερασμένο χρονικό διάστημα. Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση ταινιών ελευθέρων τάσης ή αυτόλογων μοσχευμάτων σε σχήμα ταινίας (συνήθως ταινίας από τον ορθό κοιλιακό μυ), μέθοδοι που σκοπό έχουν να υποκαταστήσουν το μηχανισμό εγκράτειας και να υποστηρίξουν την ουρήθρα. Οι αυτόλογες ταινίες χρησιμοποιούνται κυρίως στις γυναίκες, ενώ οι κλασσικές ταινίες ακράτειας από φιλικό για τον οργανισμό υλικό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τους άντρες. Η αποτελεσματικότητα των μεθόδων είναι πολύ υψηλή και η ακράτεια ούρων υποχωρεί ακόμη και σε απόλυτο βαθμό, ανεξαρτήτως της μεθόδου ή του υλικού. Επίσης, οι επιπλοκές της επέμβασης αυτής είναι πολύ σπάνιες και ο χρόνος νοσηλείας είναι συνήθως 1-2 ημέρες.

Στις γυναίκες με ακράτεια προσπάθειας δίνεται η επιλογή της κολποανάρτησης κατά Burch (ανοιχτά ή λαπαροσκοπικά), η εμφύτευση διογκωτικών παραγόντων στην ουρήθρα, αλλά και η τοποθέτηση του τεχνητού σφιγκτήρα, σε βαριές περιπτώσεις. Η κολποανάρτηση και η τοποθέτηση του σφιγκτήρα έχουν υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας, ενώ οι διογκωτικοί παράγοντες έχουν περιορισμένο χρόνο δράσης. Οι επιπλοκές είναι και σε αυτές τις περιπτώσεις σπάνιες.

Ιδιαίτερα στις γυναίκες, πριν την απόφαση για τη χειρουργική παρέμβαση στην ακράτεια προσπάθειας, θα πρέπει να συνυπολογίζεται η ηλικία (εμμηνοπαυσιακή ή όχι), η σεξουαλική ενεργότητα, το σωματικό βάρος, η καθημερινή ενασχόληση με έντονη άσκηση και οποιαδήποτε άλλη παράμετρος μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του χειρουργείου, σύμφωνα με τη γνώμη του ουρολόγου σας.

Στους άντρες, εάν η τοποθέτηση ταινίας ακράτειας δεν είναι αποτελεσματική, τότε ακολουθεί η τοποθέτηση του τεχνητού σφιγκτήρα, με υψηλά ποσοστά επιτυχίας και με σπάνιες επιπλοκές, συχνά σχετιζόμενες με τη διάβρωση του ίδιου του υλικού.

Συζητείστε με τον ουρολόγο σας την ιδανικότερη χειρουργική θεραπεία για την ακράτεια προσπάθειας, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σας και τη χειρουργική του εμπειρία σε κάθε μια από τις μεθόδους.

• Εάν η ακράτειά σας είναι επιτακτικού τύπου, τότε η θεραπεία σας είναι κατά κανόνα φαρμακευτική. Τα πιο διαδεδομένα φάρμακα για την επιτακτική ακράτεια είναι τα αντιχολινεργικά ή αντιμουσκαρινικά, ενώ πιο πρόσφατα έχουν προστεθεί και οι β3-αγωνιστές. Τα φάρμακα αυτά είναι όλα εξίσου αποτελεσματικά και βοηθούν στη εξάλειψη των επεισοδίων επιτακτικότητας και ακράτειας σε υψηλό ποσοστό. Οι πιο συχνές παρενέργειες των αντιχολινεργικών είναι η δυσκοιλιότητα και η ξηροστομία, οπότε αν αυτές εμφανιστούν και δεν είναι ανεκτές, πρέπει να συζητήσετε με τον ουρολόγο σας την αλλαγή της θεραπείας. Οι β3-αγωνιστές μπορεί να απορρυθμίσουν την αρτηριακή πίεση, ιδιαίτερα εάν υπάρχει ιστορικό αρρύθμιστης υπέρτασης. Τα παλαιότερα αντιχολινεργικά (όπως η οξυβουτινίνη) θα πρέπει να αποφεύγονται σε ηλικιωμένους ασθενείς, λόγω του ότι μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις γνωσιακές τους δυνατότητες (μνήμη, συμπεριφορά). Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλα τα παραπάνω φάρμακα εμφανίζουν την αποτελεσματικότητά τους σε διάστημα περίπου 4-6 εβδομάδων από την έναρξη τους, γι’ αυτό και δεν πρέπει να τα διακόπτουμε, εάν δε βλέπουμε βελτίωση από τις πρώτες ημέρες. Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως μακρόχρονη, έως και δια βίου, ενώ η επιλογή του φαρμάκου θα πρέπει να γίνεται σε συνεννόησή με το γιατρό σας, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σας και το υπόλοιπο ιατρικό σας ιστορικό. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται τακτική παρακολούθηση από τον ουρολόγο σας.

Στις περιπτώσεις που η θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική με ένα από τα παραπάνω φάρμακα, μπορεί να συστηθεί και συνδυασμός τους, ενώ υπάρχει ακόμη και η ένδειξη των ενέσεων αλαντικής τοξίνης τύπου Α (BOTOX-A) στην ουροδόχο κύστη, ιδιαίτερα στις ανθεκτικές μορφές επιτακτικής ακράτειας. Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική παρέμβαση, η οποία μπορεί να γίνει και υπό αναισθησία, με άμεση και υψηλού βαθμού αποτελεσματικότητα. Οι επιπλοκές τις επέμβασης είναι οι ουρολοιμώξεις και η αυξημένη κατακράτηση ούρων, ενώ θα ήταν χρήσιμη η εκπαίδευση του ασθενούς στη χρήση διαλειπόντων αυτοκαθετηριασμών της ουροδόχου κύστης, ώστε να αποφευχθούν οι παραπάνω καταστάσεις. Είναι μια πολύ απλή και αποτελεσματική διαδικασία, η οποία μπορεί να διδαχθεί υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένου νοσηλευτικού προσωπικού και έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη αποκατάσταση της ποιότητας ζωής και της καθημερινότητας χωρίς ακράτεια ούρων.

Η χρήση κολπικών οιστρογόνων είναι αποτελεσματική στην επιτακτική ακράτεια, ιδίως στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Τα κολπικά οιστρογόνα δε συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου και ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει για το θεραπευτικό σχήμα και την απαιτούμενη παρακολούθηση.

Η επιλογή για την ιδανική θεραπεία της επιτακτικής ακράτειας ούρων εξαρτάται από τα ατομικά σας χαρακτηριστικά, το ιατρικό σας ιστορικό και την εμπειρία του ουρολόγου σας στη διαχείριση των φαρμάκων.

• Εάν ο γιατρός σας διαγνώσει ότι έχετε μικτή ακράτεια ούρων, τότε θα σας βοηθήσει να θεραπεύσετε τα συμπτώματα που σας ενοχλούν περισσότερο.
• Στην περίπτωση της ακράτειας από χρόνια επίσχεση ούρων (υπερχείλιση), τότε θα χρειαστεί η τοποθέτηση ουροκαθετήρα και ο άμεσος και τακτικός έλεγχος της λειτουργίας των νεφρών. Τα επιπλέον θεραπευτικά βήματα θα καθοριστούν ανάλογο με το αίτιο της επίσχεσης ούρων.

Πιο εξειδικευμένες παρεμβατικές τεχνικές για την ακράτεια ούρων, όπως η νευροδιέγερση (περιφερική ή κεντρική), η μεγεθυντική κυστεοπλαστική ή η μόνιμη εκτροπή των ούρων πρέπει να γίνονται σε εξειδικευμένα κέντρα και με πολύ προσεκτική αξιολόγηση των ενδείξεων από τον ουρολόγο σας.

Όταν ο καθορισμός του τύπου της ακράτειας ούρων δεν είναι προφανής ή όταν οι θεραπευτικοί χειρισμοί δεν είναι αποτελεσματικοί, ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει για μια σειρά διερεύνησης με πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως ο ουροδυναμικός έλεγχος (βλέπε και στο link για την υπερπλασία προστάτη).

Τι πρέπει να θυμάμαι;

• ακράτεια ούρων έχουμε, όταν χάνουμε ούρα χωρίς να το θέλουμε
• ο τύπος της ακράτειας ούρων καθορίζεται ανάλογα με το τρόπο που χάνουμε ούρα
• η αλλαγή του τρόπου ζωής μπορεί να είναι από μόνη της ευεργετική
• η ακράτεια προσπάθειας χρειάζεται συνήθως χειρουργική αντιμετώπιση, ενώ η επιτακτική ακράτεια αντιμετωπίζεται συχνότερα φαρμακευτικά
• η ακράτεια στη χρόνια επίσχεση ούρων μπορεί να είναι και επείγον περιστατικό
• οι θεραπευτικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται σε συνεννόηση με τον ουρολόγο σας.

Παραπομπή 1

ICIQ–SF

Σας παρακαλούμε να μας απαντήσετε τις παρακάτω ερωτήσεις με βάση το πώς ήσασταν τις ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ.

1.Πόσο συχνά χάνετε ούρα; (σημειώστε ένα κουτάκι)      

Ποτέ                                                                      ❏ 0

Συνήθως μία φορά την εβδομάδα ή πιο αραιά     ❏ 1

Δυο μέχρι τρεις φορές την εβδομάδα                   ❏ 2

Συνήθως μία φορά την ημέρα                              ❏ 3

Πολλές φορές την ημέρα                                      ❏ 4

Συνέχεια                                                                ❏ 5

2. Θα θέλαμε να γνωρίζαμε πόσα ούρα πιστεύετε ότι χάνετε. Πόσα ούρα χάνετε συνήθως; (ανεξάρτητα αν χρησιμοποιείται σερβιέτα ή όχι) (σημειώστε ένα κουτάκι)

Καθόλου                                                               ❏ 0

Μικρή ποσότητα                                                   ❏ 2

Μέτρια ποσότητα                                                  ❏ 4

Μεγάλη ποσότητα                                                 ❏ 6

3. Σε ποιο βαθμό επηρεάζει η ακράτεια την καθημερινή σου ζωή;

Βαλτέ σε κύκλο ένα αριθμό από το 0 (δεν επηρεάζει) καθόλου μέχρι το 10 (επηρεάζει πάρα πολύ)

0       1       2          3          4          5          6          7          8          9          10

Δεν επηρεάζει καθόλου                                                                Επηρεάζει πολύ

ICIQ score: sum scores 1+2+3

4.Πότε χάνετε ούρα; (σημειώστε το ανάλογο κουτάκι)     

Ποτέ                                                                                  ❏

χάνω ούρα πριν προλάβω να πάω στην τουαλέτα            ❏

χάνω ούρα με τον βήχα ή το φτάρνισμα                           ❏

χάνω ούρα στον ύπνο                                                       ❏

χάνω ούρα όταν γυμνάζομαι ή δουλεύω                          ❏

χάνω ούρα αφού ουρήσω κανονικά                                  ❏

χάνω ούρα χωρίς φανερή αιτία                                         ❏

χάνω ούρα συνεχώς                                                          ❏